95 lat PTM
PTM (1921-1947)
Pomorskie Towarzystwo Muzyczne powstało w Toruniu w 1921 r. Inicjatorami jego powstania byli członkowie powstałej rok wcześniej Konfraterni Artystów. Pierwszym prezesem został wicewojewoda pomorski Stanisław Woyda, a dyrektorem artystycznym skrzypek i kompozytor Adam Kuryłło. Celem PTM było krzewienie i szerzenie oświaty i kultury muzycznej wśród ludności polskiej w Toruniu i na prowincji, ze szczególnym uwzględnieniem muzyki polskiej. W 1921 roku rozpoczęło działalność Konserwatorium Muzyczne, prowadzone przez Towarzystwo. Dyrektorem został Adam Kuryłło. W następnych latach rozwijało działalność zgodnie z założeniami zapisanymi w Statucie. Kolejnymi prezesami Towarzystwa byli: prokurator Michał Bulmarincq i urzędnik Pomorskiej Izby Rolniczej Stanisław Szydłowski. W 1937 r. uchwalono nowy Statut PTM. Poszerzono zakres działalności Towarzystwa. Celem było krzewienie i rozwój kultury muzycznej w kraju oraz propaganda muzyki polskiej poza granicami Polski, ponadto prowadzenie działalności oświatowej przez zakładanie szkół muzycznych. Nową formą działalności przewidzianą przez Statut było organizowanie oddziałów PTM we wszystkich miastach powiatowych Pomorza z centralnym zarządem w Toruniu. Powstały oddziały PTM w Brodnicy, Chełmnie, Świeciu, Grudziądzu, Tczewie, Starogardzie, Włocławku i Inowrocławiu. W tym samym 1937 roku prezesem został Antoni Antczak, a potem do 1939 r. Alojzy Herman.
Najważniejszą formą działalności Pomorskiego Towarzystwa Muzycznego było prowadzenie Konserwatorium Muzycznego w Toruniu. Szkołą kierowali: wspomniany już Adam Kuryłło, po jego wyjeździe z Torunia skrzypek i kompozytor Marceli Popławski, następnie pianista Stanisław Łopatyński i kompozytor Piotr Perkowski. Spośród profesorów Konserwatorium można wymienić pianistów: Stefanię Jagodzińską-Niekraszową, Irenę Kurpisz- Stefanową i Henryka Sztompkę; skrzypków Stefana Janczukowicza i Jerzego Stefana, wiolonczelistów: Kazimierza Blaschkego i Tadeusza Kowalskiego, flecistę Feliksa Tomaszewskiego oraz śpiewaczki: Emmę Bartelmusową i Marię Sarjusz-Wikoszewską, a także organistę i kompozytora Zygmunta Moczyńskiego. Do grona profesorów zaliczali się także dyrygenci: Zygmunt Grabowski i Lucjan Guttry, a także jedyna w Polsce kobieta- dyrygent Zofia Godlewska. Konserwatorium działało bardzo dobrze i w 1925 r., po wizycie przedstawiciela ministerstwa, zostało zaliczone do kategorii wyższych szkół artystycznych. Uczniowie koncertowali nie tylko w Toruniu, ale także w wielu miastach województwa pomorskiego. Profesorowie Konserwatorium występowali jako soliści lub tworzyli zespoły. Przygotowywali audycje muzyczne dla szkół powszechnych. Przy Konserwatorium powstał w latach trzydziestych Wydział Nauczycielski, który kształcił nauczycieli śpiewu i muzyki w szkołach powszechnych. Towarzystwo zorganizowało orkiestrę kameralną i symfoniczną oraz kursy śpiewu chórowego.
Ważną formą działalności było organizowanie koncertów. Wśród pianistów koncertujących w Toruniu można wymienić: Aleksandra Wielhorskiego, Ludwika Regameya, Józefa Turczyńskiego i Claudio Arraua. Ponadto występowali skrzypkowie: Irena Dubiska, Eugenia Umińska i Henri Marteau; wiolonczelista Kazimierz Wiłkomirski; śpiewaczki Stanisława Korwin- Szymanowska oraz Aniela Szlemińska. Wykonywano przede wszystkim repertuar polskich kompozytorów, m.in. Fryderyka Chopina, Stanisława Moniuszki, Henryka Wieniawskiego, Mieczysława Karłowicza, Karola Szymanowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego. Na koncertach można było także usłyszeć utwory zagranicznych twórców: Jana Sebastiana Bacha /organizowano koncerty poświęcone muzyce dawnej/, Ludwika van Beethovena, Wolfganga Amadeusza Mozarta, Franciszka Schuberta i innych. Koncerty organizowane przez PTM odbywały się w różnych miastach województwa pomorskiego. Często były transmitowane przez Rozgłośnię Pomorską Polskiego Radia. Dochody z niektórych koncertów przeznaczono na cele charytatywne.
W 1939 r. Pomorskie Towarzystwo Muzyczne liczyło 428 członków. Świetnie rozwijającą się działalność przerwała II wojna światowa. Po jej zakończeniu w 1945 r. Towarzystwo zostało reaktywowane i zajęło się przede wszystkim prowadzeniem Instytutu Muzycznego w Toruniu. Instytut był kontynuatorem przedwojennego Konserwatorium Muzycznego. Jego dyrektorką została Irena Kurpisz-Stefanowa. Do grona nauczycielskiego należeli m.in.: Janina Wyrzykowska, Jerzy Stefan, Konstancja Święcicka, Feliks Tomaszewski, Leon Zabrodin i Leon Witkowski. Pomorskie Towarzystwo Muzyczne organizowało audycje muzyczne dla uczniów szkół toruńskich. Inaugurujący działalność Towarzystwa koncert odbył się 8 marca 1946 r. w Toruniu. Podczas uroczystości wręczono Piotrowi Perkowskiemu dyplom honorowego członka PTM w uznaniu za jego wybitne zasługi. Od 1947 r. Towarzystwo zajmowało się tylko działalnością koncertową i upowszechnianiem muzyki. Instytut Muzyczny stał się szkołą państwową i PTM przestało go prowadzić.
Ewa Gawrońska
PTM (1948-1998)
W nowej, powojennej rzeczywistości odradzały się instytucje, których aktywność przerwały działania wojenne. Towarzystwo jednak nie przestawało zabiegać o jak najlepsze kształcenie muzyczne mieszkańców Torunia i okolic. Pod jego opieką rozwijało się i prowadziło niezwykle ożywioną działalność edukacyjno-wychowawczą, Społeczne Ognisko Artystyczne. Z jego inicjatywy w 1948 roku do Torunia sprowadzony został fortepian.
Pomorskie Towarzystwo Muzyczne poprzez swoją działalność koncertową wnosiło ogromny wkład w organizację i różnorodność życia muzycznego Torunia i okolic. Celem nadrzędnym, który przyświecał w doborze programów koncertów, tematyki i wykonawców, było upowszechnianie muzyki polskiej, twórczości rodzimych kompozytorów i wykonawców, prezentowanie młodych, uzdolnionych muzyków. Dla tych ostatnich odbywały się koncerty z cyklu Estrada Młodych. Dzięki Towarzystwu mieszkańcy naszego regionu mieli okazję wysłuchać koncertów wykonywanych przez wybitnych artystów z kraju i zagranicy. Z inicjatywy działaczy stowarzyszenia organizowano koncerty cykliczne, monograficzne czy też spotkania muzyczne uświetniające różne ważne wydarzenia i rocznice, np. koncert z okazji 100 rocznicy urodzin K. Szymanowskiego, Koncerty Chopinowskie, koncerty z okazji rocznic odzyskania niepodległości oraz świąt i rocznic miejskich. Na szczególną uwagę zasługują cykle koncertowe, np.: Muzyka w Ratuszu, Muzyka w zakładzie pracy, Koncerty dla Ludzi Złotego Wieku. Interesującym przedsięwzięciem cieszącym się dużym zainteresowaniem melomanów były koncerty organizowane w ramach cyklu: Odmiany instrumentów dętych w muzyce solowej i orkiestralnej. Oryginalnym pomysłem były wieczory tematyczne, np. poświęcone muzyce słowiańskiej lub francuskiej, czy wieczory poetycko-muzyczne. Działalność Pomorskiego Towarzystwa Muzycznego swoim zasięgiem obejmowała nie tylko Toruń lecz również inne miasta Pomorza. W Chełmnie powstał jego oddział, który podejmował wiele ważnych działań.
Różnorodność i skuteczność realizowanych idei to efekt dużego zaangażowania osób uczestniczących w pracach stowarzyszenia ale przede wszystkich ludzi kierujących nim. Wymienić należy wśród nich Kazimierza Kończewskiego, Bogdana Bilskiego, Irenę Bagińską, Aurelię Więcek, Barbarę Matusiak, Wiesława Liseckiego, Krystynę Tubaję, Zofię Nowak czy Marka Wakarecy.
W 1998 roku odbył się ostatni jubileuszowy koncert a po nim działalność Pomorskiego Towarzystwa Muzycznego została zawieszona.
Justyna Sawicka
PTM (2012- )
Dopiero w 2012 roku zainicjowano ideę wznowienia działalności Towarzystwa. Stowarzyszenie w odnowionej formule pozostało wierne pierwotnym założeniom. Cennym elementem poszerzającym możliwości oraz atrakcyjność i różnorodność form działania jest nawiązanie współpracy z istniejącymi instytucjami kulturalnymi: Toruńską Orkiestrą Symfoniczną, Centrum Kultury Dwór Artusa, Zespołem Szkół Muzycznych, Ośrodkiem Chopinowskim w Szafarni. Od chwili wznowienia działalności, Towarzystwo ponownie zaczęło odgrywać bardzo dużą rolę w kształtowaniu życia muzycznego Torunia i regionu. Przejawia się ona m.in. w niezwykle ożywionej działalności koncertowej. Koncerty organizowane są w ramach cykli o różnej tematyce i przeznaczeniu.
Wszystko zaczęło się od wieczoru otwierającego cykl zatytułowany „Koncerty Towarzyskie”, który odbył się 19 marca 2013 roku w Dworze Artusa. Zaprezentowana była na nim twórczość kompozytorów naszego regionu, zarówno tych już nieżyjących, jak i rozpoczynających swoje twórcze kariery. Na tychże koncertach przypominana i odkrywana jest przede wszystkim twórczość kompozytorów związanych niegdyś z Towarzystwem: Piotra Perkowskiego, Jana Michała Wieczorka, Zygmunta Moczyńskiego czy Bernadetty Matuszczak. Po tych wieczorach zostają w Towarzystwie cenne partytury, m. in. Suita POMERANIA, napisana przez pięciu kompozytorów specjalnie dla PTM.
Bardzo dużym zainteresowaniem cieszą się Koncerty Towarzyskie z cyklu „in memoriam”, poświęcone postaciom niezwykle ważnym i zasłużonym dla kultury miasta. Ten cykl koncertów rozpoczęło spotkanie poświęcone Wiesławowi Liseckiemu - znakomitemu muzykologowi i poecie. Podczas następnych koncertów wspominani byli: Zofia Nowak - wychowawca wielu pokoleń rytmiczek, Katarzyna Cąbrowska - znakomita skrzypaczka i pedagog, Marek Wakarecy - wieloletni dyrektor toruńskiej orkiestry oraz Kazimierz Kończewski - dziennikarz muzyczny i prezes Pomorskiego Towarzystwa Muzycznego.
Niecodzienne są też koncerty zatytułowane „Vivant Professores”, utrzymane w lżejszym, rozrywkowym charakterze, a ich wykonawcami są pedagodzy toruńskiej szkoły muzycznej.
Niezwykle oryginalnymi wydarzeniami odbywającymi się pod egidą PTM są koncerty carillonowe, w ramach letniego festiwalu „Tour de Carillon”. O ich wyjątkowości decyduje zarówno niezwykły instrument, na którym są wykonywane, jak i miejsce, w którym się odbywają. Ideą jest bowiem dotarcie do niewielkich miejscowości województwa, do społeczności, która nie ma na co dzień możliwości uczestniczenia w tego typu wydarzeniach muzycznych.
„Poranki Seniora” to kolejny cykl koncertów organizowanych przez PTM, adresowanych do słuchaczy Uniwersytetu Trzeciego Wieku oraz wszystkich zainteresowanych melomanów.
Tak jak przed laty, tak i teraz stowarzyszenie włącza się w obchody ważnych wydarzeń dla miasta, organizując w ramach Święta Województwa Kujawsko-Pomorskiego koncerty pt.”Pięciolinia dla Papieża”, czy koncerty poświecone bł. ks. Stefanowi Wincentemu Frelichowskiemu.
Podczas wieczorów wystąpili m. in. Krzysztof Jakowicz, Jakub Jakowicz, Anna Maria Staśkiewicz, Katarzyna Budnik-Gałązka, uczestnicy Międzynarodowego Konkursu Skrzypiec, Mariusz Lubomski, Cappella Gedanensis pod batutą Rafała Kłoczko, Multicamerata, Hevelius Brass, oraz muzycy Toruńskiej Orkiestry Symfonicznej.
Ważnym obszarem działalności Towarzystwa są przedsięwzięcia o charakterze edukacyjnym. Najważniejsze z nich to warsztaty muzyczne zatytułowane „Muzyczne Wakacje z Pasją”. W Bachotku na Pojezierzu Brodnickim odbyły się już trzy edycje tych artystycznych spotkań. Uczestniczą w nich uczniowie szkół muzycznych I i II stopnia. Podczas wakacyjnych spotkań młodzież doskonali umiejętności w zakresie gry na instrumencie, pracy w zespołach kameralnych, orkiestrze oraz rozwija zainteresowania kompozytorskie i aktorskie.
Wśród inicjatyw podejmowanych przez Prezesa PTM, Magdalenę Cynk-Mikołajewską, nie mogło zabraknąć wydarzenia skierowanego na działalność twórczą. W ramach Międzynarodowego Festiwalu Skrzypiec we współpracy z Toruńską Orkiestrą Symfoniczną Towarzystwo organizuje Ogólnopolski Konkurs Kompozytorski oraz konkurs na recenzję muzyczną.
Pomorskie Towarzystwo Muzyczne zawsze mocno wpisywało się w muzyczny pejzaż naszego miasta i pozostaje nam żywić głęboką nadzieję, że będzie dalej jego stałym i dynamicznie rozwijającym się elementem.
Justyna Sawicka